Среда, 08.05.2024, 12:22
Hush kelibsiz Mehmon | RSS

O'tkir arterial trombozlar va emboliyalar - Giyos/FORUM

[ Yangi izohlar · Qatnashchilar · Forum qoidasi · Izlash · RSS ]
  • Страница 1 из 1
  • 1
Giyos/FORUM » DARSLARIM » Xirurgiya » O'tkir arterial trombozlar va emboliyalar
O'tkir arterial trombozlar va emboliyalar
GiyosДата: Понедельник, 10.09.2012, 08:12 | Сообщение # 1
Полковник
Группа: Administrator
Сообщений: 2492
Репутация: 45
Статус: Offline
УТКИР АРТЕРИАЛ ТРОМБОЗЛАР ВА ЭМБОЛИЯЛАР

Хозирги замон ангиологияси ўз таъсирини кардиология, терапия, гастроэнтерология, сексология, нефрология, трансплантологиянинг бир қатор муаммоларига йўналтирадиган фандир. Ангиология туфайли юрак ишемияси, мия, артериал гипертензия каби хасталикларнинг патогенезини қайта кўриб чиқиш имконияти яратилди. Томирларнинг илгари маълум бўлмаган янги касалликлари - носпецифик аорта-артериит ва фиброз дисплазия диагностика қилиняпти ва ўрганиляпти.

Анатомик-физиологик хусусиятлар
Шундай қилиб, томирлар хирургиясининг таъсири хозир ғоятта катта ва ундан гўё узоқда турган тиббий ихтисосликларга ҳам тарқалади. Шуларнинг ҳаммаси тиббиёт олий билимгоҳи талабаларини ангиология ва ангиохирургиянинг хозирги ҳолати: унинг диагностик ва оператив имкониятлари билан таништиришни тақозо этади.
Беморларни текшириш методларини ёритишдан олдин артериал системанинг баъзи бир асосий касалликлари устида тўхталиб ўтиш зарур. Булар: атеросклероз, носпецифик аорта-артериит, фиброз-мушак дисплазияси, облитерациялайдиган эндартериит.
Атеросклероз атамасини 1904 йилда Маршан таклиф қилган, бу аорта ва артерияларнинг ўзига хос касаллигидир. Бу касаллик артериялар интимаси остида липидларнинг ўчоқли йиғилиб бириктирувчи тўқима атрофи ўсиб қалинлашуви, кальций йиғилиши ва медиянинг ўзгариши билан боғлиқ: асосий сабаблари - ташқи омиллар (холестеринга бой овқат, хис-ҳаяжонлар, гипокинезия, чекиш), генетик мойиллик, эндокрин бузилишлар, модда алмашинуви бузилишларидир.
Атеросклероз патогенезининг энг тарқалган назарияси Н. Н. Аничков, Г. Ф. Ланг, А. Л. Мясниковлар таклиф қилган нейрометаболитик назариядир. Гидрофил холесте¬рин комплекси яратилишида беқарор липопротеин ком-плексларига - 3/4 қисми липидлардан иборат бета-липо протеидларга ва 1/4 қисми оқсил бўлган холестеринга катта аҳамият берилади. Уларнинг томирлар орқали бундай ташилиш усули ишончли эмас, комплекслар эримайдиган липидлар чўкиши билан осон парчаланади. Холестериннинг бу эстерлари эримайдиган комплекслар ҳолида артериялар интимасида тўхталиб қолади ва аста-секин йиғилиб, унинг деворига ўтади.
Атеросклерознинг Уругвай хирурги Пальме тавсия қилган гемодинамик назарияси нуқтаи назардан атеросклероз систолик қон тўлқини зарбларининг артериал деворни сурункали шикастлаши натижаси ҳисобланади. Бу артериялар¬нинг ҳимоя системаси ўз вазифасини адо этолмаганда рўй беради.
Атеросклерознинг тромбоген назариясини инглиз патологи Дугайт таклиф этган. Унинг тадқиқотларига биноан аортадаги тромблар аввал ғовак, сўнгра контакт фибриндан ташкил топган. Тромб юзаси эндотелий билан қопланади, шунга кўра у гўё томир деворининг таркибий қисмига ўхшаб, интимага жойланиб олгандай бўлади. Шундан кейин фибрин конденсацияси ва тромб ҳосил бўлиши юз беради. Фибрин йиғилиши такрорланади. Такрорланиш тез юз берса, фибриннинг бир қатлами иккинчи янги қатлами билан алоқага киришади.
Носпецифик аорта-артериит - томирларнинг система касаллиги бўлиб, асосий хусусияти аортада ва унинг шох тармоқларида стенозловчи, аневризматик ёки аралаш жараён ҳисобланади. Уни 1956 йилда Савори тасвирлаган. Носпецифик аорта-артериитнинг ҳақиқий тарихи япон врачи М. Такаясунинг 1905 йилда аорта равоғи тармоқлари зарарланишининг клиник тасвирини баён этишдан бошланган.
Аортитнинг аллергик табиатини ҳисобга олиб, қатор муаллифлар унинг аутоиммун келиб чиқиши тўғрисидаги тахминни баён қиладилар. Айрим муаллифлар уни коллагенозлар қаторига киритадилар, чунки унда коллагенозга хос яллиғланиш реакциялари, субфебрилитет, систем зарарланиш, клиник полилорфизм, айрим мусбат лаборатория синамалари қайд қилинган. Бу касалликда, одатда, артериянинг бирламчи ташқи қатламлари зарарланади, сўнгра жараён томирнинг бирмунча чуқур қатламларига тарқалиб, интимани қалинлаштирадиган иккиламчи яллиғланиш ходисалари юз беради.

Аорта равоғи артериялари касалликлари
Такаясу синдроми деган ном остида брахеоцефал артерияларни торайтирадиган ёки тутилиб қолишини келтириб чиқарадиган ва бош мия ҳамда қўллар ишемиясига олиб келадиган ҳар хил этиологияли касалликлар гурухи бирлаштирилади.
Япон офтальмологи Такаясу 1908 йилда ёш аёлларда кўз турсимон пардаси артериясининг зарарланиши ва қўлда пульс йўқлиги билан таърифланадиган томирлар касаллигини тасвирлади. Адабиётда бу синдром кашфиётчи шарафига Такаясу деб аталди. Бу патология адабиётда бошқа номлар билан ҳам юритилади, улардан энг кенг тарқалгани «аорта равоғи синдроми», «пульс йўқлиги касаллиги», «Марторелле синдроми», «ёш аёллар артериити», «Гигант хўжайрали артериит», «Такаясу синдроми» ва бошқалардир.
Бу касалликнинг анчагина тарқалганлиги ва прогнозининг ёмонлиги, мия инсультига ва даволаш усулларига оид қарашларнинг қайта кўриб чиқилиши муносабати билан унинг клиник аҳамияти етарлича мухимдир. Ишемик инсульт пайдо бўладиган беморларнинг тахминан ярмида бош мияни таъминлайдиган калла суягидан ташқаридаги артерияларда зарарланишлар бўлади. Атеросклерозда бош миянинг ишемик зарарланишлари фақат артериал окклюзияси стенози сабабли эмас, балки церебрал артерияларнинг атеросклеротик пилакчадан микроэмболияси натижасида ҳам ривожланади.
Этиологияси ва патогенези. Брахеоцефал артериялар тутилиб қолишни келтириб чиқарадиган этиологик омиллар бир неча гурухларга бўлиниши мумкин:
1. Артерияларнинг облитерация қиладиган касалликлари:
- атеросклероз;
- носпецифик аорта-артериит;
- облитерацияловчи тромбангит;
- чакка артериити.
2. Аорта равоғи аневризмалари брахеоцефал артерияларнинг иккиламчи торайиши билан:
- атеросклеротик;
- захмли;
- қатламланадиган аневризмалар.
3. Аорта равоғи тармокларининг ривожланиш нуксонлари:
- артерияларнинг ратологшик эгри-бугрилиги, огизнинг сурилиш нуксонлари;
- артерияларнинг патологик эгри-бугрилиги, ковузлоклар хосил килиш ва ангуляцияси;
- аорта равоғи тармоклари нуксонлари.
4. Артериялар компрессиясининг экстравазал омиллари. Атеросклероз ишемик синдромнинг энг кўп сабабчиси хисобланади, беморларнинг тахминан 2/3 қисмида атеросклеротик келиб чиқадиган брахеоцефалик артерияларнинг зарарланиши бўлади. Эркаклар аёлларга нисбатан 4 баравар кўпроқ зарарланади. Атеросклерознинг муҳим хусусияти шундаки, бош миянинг калла суягидан ташқаридаги бўлимларининг зарарланиши интракраниал артерияларга қараганда 5 марта кўпроқ учрайди.
Уйқу артерияси бифуркацияси ва ички уйқу артериясининг бошланғич сегменти атеросклеротик пилакча ривожланадиган жой хисобланади. Иккала уйқу артерияси бир хилда кўп зарарланади. Аксарият патологик жараёнга ўмров ости артериялари ҳам қўшилади, бунда чап артерияси ўнг артериясига нисбатан 3 баравар кўпроқ зарарла¬нади.Кўпинча беморларда аорта равоғи тармоқларининг кўп сонли зарарланишлари аниқланади.
Носпецифик аорта-артериит брахеоцефал томирлар зарарланишининг сабаблари орасида иккинчи ўринда туради. Аорта-артериит учун стенозланган қисмнинг бирмунча узунлиги хос. Аорта-артериитнинг тахминан 75% ҳилларида аорта равоғи тармоқларининг кўп сонли зарарланиш¬лари кузатилади. Бу касаллик билан аксарият 30-40 ёшдаги одамлар, кўпроқ аёллар (4:1) касалланадилар.
Брахеоцефал томирларнинг нормал ўтказувчанлигини бузадиган учинчи сабаб - экстравазал компрессия хисобланади. Умуртқа артерияси оғзи сурилганда, буралганда ёки олдинги зинапоясимон мускулдан босилганда (умуртқа артерияси аномал чиққанда) умуртқа артерияси бўйлаб қон оқими камайиши мумкин. Умуртқа артерияларининг суяк каналида стенозланиши бўйин остеохондрози ривожланганда, остеофитлар, ўсмалар томонидан босилганда рўй бериши мумкин.
Брахеоцефал артерияларнинг патологик эгри-бугрилиги артериянинг узайиши ва кескин дивиацияси, шу жойларда буралиш ва ўтказувчанлик бузилиши содир бўлиши билан таърифланади. Қон оқими издан чиқишига олиб келадиган бошқа касалликлар орасида камдан-кам учрайдиган захм артериитини қайд қилиб ўтиш керак. Мия қон айланишининг бузилишлари юқори артериал гипертензия фонида ривожлана оладиган ички уйқу артерияси аневризмасига боғлиқ бўлиши мумкин.
Клиникаси. Бу касалликнинг клиник белгилари муайян артериядаги окклюзиянинг жойлашувига ва характерига, издан чиққан магистрал қон оқимининг компенсацияси босқичига боғлиқ. Касалликнинг патологик жараённинг топикасини ва характерини акс эттирадиган клиник формалари (симп-томлари) даволаш усулини танлашга имкон берадиган диагнознинг замонавий тури хисобланади.
1. Ўмров остита таълуқли симптом - асосий тармоқлари чиққандан кейин ўмров ости артериясининг энг дистал қисмидаги окклюзия. Такаясу синдромида ўмров ости артерияси бўйлаб қон оқими деярли 6% ҳолларда зарар кўради (Б. В. Петровский муаллифдошлари билан). Кўпчилик беморларда ўмров ости синдромининг этиологик омили артериит, қолган ҳолларда экстравазал омиллар, қўшимча бўйин қовурғалари ва олдинги зина поясимон мушак синдроми ҳисобланади. Бу синдромниш мохияти қўл ишемиясидир. Ишемия даражаси коллатерал қон айланиши имкониятлари билан белгиланади. Декомпенсацияланган босқич қўл панжаси ва билакда иккинчи - дистал блок бўлганда учайди, холос.
2. Умуртқа синдроми - умуртқа артериясининг экстравазал бўлимида қон оқимининг бузилиши ва шу сабабли мия томирларида етишмовчилик пайдо бўлишидир. Умуртқа синдроми алоҳида кўринишда қарийб 17% ҳолларда учрайди. Умуртқа артериясининг экстракраниал бўлимида қон оқими бузилиши учта сатхда - оғзи- сохасида, суяк каналида, калла суягига киришдаги горизонтал қисмда рўй бериши мумкин.
Қон оқими бузилишига атеросклероз(70%), экстра¬вазал омиллар ва ривожланиш нуқсонлари сабаб бўлиши мумкин.
Синдромнинг клиник белгилари бош мия яримшарларининг стволи, энса бўлаклари ва ички мия ишемиясига боғлиқ бўлади.
3. Ўмров ости-умуртқа синдроми. Ўмров ости артерияси блоки шундай жойлашадики, қон оқимидан ўмров ости артерияси ҳам, умуртқа артерияси ҳам ажралиб қолади. Ана шунга ўмров ости-умуртқа синдроми дейилади.
Умуртқа артериясида қон оқимининг айниши содир бўлади - қон оқими миядан қўлга тескари йўналишда оқади, чунки ўмров ости артерияси системасидаги босим Виллизий доирасидагига қараганда паст бўлади. Бу феноме! адабиётда «subclavian steal syndrome»- ўмров остида қон ўғирланиш синдроми деган ном олган бўлиб, уни 1960 йилд; Contorni биринчи марта тасвирлаган. Елка камари ва кўл ишемиясининг клиник кўриниши бу сохаларда коллатерал қон айланиши ривожланганлигидан ва стилл-синдром ҳисобига одатда оғир бўлмайди. Беморлар иш вақтида қўлларининг тез толиқиб қолишидан, уларнинг увишиши ва совқотишидан, бармоқлар ва панжанинг муздай бўлишидан нолийдилар, қўл мускуллари атрофияга учрайди, қўлда оғриқ бўлади. Стилл-синдром ривожланиши вертебробазилляр системада қон айланиши етишмовчилигига олиб келади, бу умров ости-умуртқа синдромида устунлик қиладиган белги ҳисобланади.
4. Уйқу артериялари синдроми - шу томирлар проксимал бўлимларида қон оқимининг бузилишидир. Умумий уйқу артерияси бифуркация соҳасида ундан пастки қисмга нисбатан кўпроқ зарарланади. Ички уйқу арте-риясини стенозга ёки окклюзияга олиб келадиган асосий этиологик омил атеросклероз саналади. Уйқу арте¬рияси синдромининг клиникаси бош мия катта яримшарлари ва кўз соққалари ишемияси билан белгиланади. Бе-морлар бош оғриши, бош айланиши, хотира пасайиши, зарарланган томонда кўз кўрмай қолиши, баъзан хушдан кетишдан шикоят қиладилар.
5. Номсиз артерия синдроми - номсиз артерияда қон айланишининг бузилиши. Бу ўзининг турли-туман клиник манзарасига кўра брахиоцефал артериялар патологиясидир. У гўё бундан олдинги ҳамма синдромларни ўзига жамлаб олади ва айни вақтда бу симптомлар улардан мутлақо фарқ қилади. Номсиз артерия синдроми¬нинг кўриниши бош миянинг каротид типи бўйича ҳамда вертебробазилляр тип бўйича ишемиясидан, ўнг қўлдаги артериал етишмовчилик ва ўнг кўз кўрув қобилияти бузилишидан ташкил топади. Коллатерал қон айланишининг катта имкониятларига қарамай, номсиз ствол окклюзияси ғоят хавфли офат - патология саналади ва церебрал бузилишлар бундай беморларнинг амалда ҳаммасида эртами-кечми юз беради.
6. Қўшма формалари - аорта равоғи тармоқларининг кўп сонли зарарланишлари бир-бири билан турлича қўшилиб келиб, 17-18% холларда учрайди (И. А. Беличенко, 1970). Бу, афтидан, брахиоцефал томирларнинг дастлабки алохида кўпгина зарарланишларининг ниҳояси ҳисобланади. Бу гурухда касалликнинг энг узоқ давомлилиги 4-5 йил бўлиши бежиз эмас.
Клиник кўринишлари ҳар бир айрим ҳолда ғоят ўзига хос ва зарарланган артериялар сонига ҳамда окклюзия даражасига боғлиқ. Умуртқа ва каротид синдромларнинг каротид ва умров ости-умуртқа синдромларининг бирга келиши кузатилади. Ниҳоят, ҳамма маълум синдромлар бирга учраши мумкин. А. В. Покровский мияда қон айланиши бузилишининг қуйидаги гурухларини тафовут қилади:
1. Симптомсиз окклюзиялар -23,6%.
2. Мия қон айланишининг транзитор ишемия хуружлари билан ўтадиган кўчма бузилишлари -40,5%.
3. Хроник томир-мия етишмовчилиги -11%.
4. Ишемик инсультлар ва уларнинг қолдик ҳодисалари-25%.
Диагностикаси. Такаясу синдроми бўлган беморларда ўтказиладиган диагностик тадбирлар йиғиндисини шартли равишда учта босқичга бўлиш мумкин:
I. Умумий клиник текширишлар босқичи: сураб-суриштириш ва касалликнинг анамнезини йиғиш, беморни кўздан кечириш, аорта равоғи тармоқларининг ҳолатини, шунингдек юза жойлашган магистрал артерияларни пальпатор ва аускультатив аниқлаш. Артериал босим иккала қўл ва иккала оёқда аниқланади.
II. Текширишнинг ихтисослашган стационар босқичи:
- лаборатория текшириш усуллари;
- функционал текшириш усуллари;
- нефрологик текшириш;
- офтальмологик текшириш;
- отоневрологик текшириш;
- рентген контраст текшириш (аортография ёки селектив ангиография).
III. Текширишнинг интраоперацион босқичи: аорта равоғи брахеоцефал тармоқлар тафтиши, электромагнит флоуметрия, интраоперацион ангиография.
Брахеоцефал артериялари зарарланган беморлар учун неврологик, офтальмологик ва отоневрологик характердаги шикоятларнинг бир қанчаси хосдир. Кўздан кечириш тўғри диагноз қўйиш учун хеч қандай йўл-йўриқлар кўрсата олмайди. Пайпаслаб кўриш чакка, уйқу, елка ва билак артерияларидаги пульсациянинг ўзгаришларини аниқлаб беради. Умумий уйқу ва номсиз артериялар окклюзиясида зарарланган томондаги на уйқу, на чакка артерияларининг пульсацияси, табиийки, аниқланмайди. Бироқ ички уйқу артерияси окклюзиясида ва унинг стенозида бифуркация сохасида чакка артериясининг пульсацияси (уриб туриши) хатто кучайган бўлиши эхтимол, чунки бутун қон оқими ташқи уйқу артериясига йўналади. Артериал босимни ўлчашни ҳамма қўл ва оёқларда олиб бориш керак. Ўмров ости артерияси зарарланганда систолик артериал босим симоб устуни хисобида 80-90 мм гача, пульс босими симоб уступи хисобида 19-30 мм гача пасаяди. Аускультация брахеоцефал томирлар касалликларининг бирламчи диагностикасида асосий аҳамият касб этади. Бифуркация ва ички уйқу артерияси стенозида пастки жағ бурчагидаги систолик шовқин беморларнинг 75 фоизида эшитилади.
Қонни лабораторияда текшириш натижалари қуйидагича бўлиши мумкин:
а) қон элементлари (ўртача гипохром камқонлик, ўртрача лейкоцитоз, РОЭ - эритроцитларнинг чўкиш тезлиги тезлашган);
б) плазма оксиллари (гипоальбуминемия, глобулин фракциялари, шунингдек фибриноген ошиши);
в) иммунологик реакциялар (мусбат актинуклеар омил, Вассерман сохта мусбат реакцияси).
Функционал текшириш усуллари. Ўмров ости артерия¬си окклюзиясида реовазограммалар баландлиги асимметрияси ва тўлқинлари характери ва қўлнинг хажмий сфигмограммалари ҳамавақт бор. Уйқу ва номсиз артериялар зарарланганини диагностика қилишда уйқу ва юза чакка артерияларини сфигмография қилиш катта ёрдам беради. Окклюзияда эгри чизик тўлқинлари пасаяди ва шакли ўзгаради.
Реоэнцефалография катта ёрдам беради, у уйқу артери¬яси бир томонлама зарарланганда мия қон таъминотининг яримшарлараро асимметрияси белгиларини аниқлайди, ҳамма брахеоцефал тармоқлар окклюзиясида эса ҳамма усулларда реограмма тўлқинларининг кескин пасайишини қайд қилади. Брахеоцефал томирларнинг бирламчи диагностикасида инфрақизил спектрдаги термог¬рафия қўлланилади. 0,6°С дан юқори термоасимметрия патологик деб ҳисобланади.
Сўнгги йилларда қон оқимини ультратовуш билан тек¬шириш усуллари кенг тарқалди. Ультратовушли датчик Допплер эффекти принципида фақат артерия пульсациясини эмас, балки ундаги қон оқими йўналиши ва тезли-гини ҳам аниқласа бўлади.
Неврологик текширишлар. Бош мия ишемиясиниш неврологик аломатлари қайси томир хавзаси зарар кўрганига, артериянинг окклюзия даражаси ва ривожлании суръатига, шунингдек, коллатерал қон айланишининг канчалик мувофиқлигига боғлиқ. Шу муносабат билан мия қон айланиши етишмовчилигини каротид, вертебробазилляр ва бирга учрайдиган каротид-базилляр типи бўйича фарқ қилиш зарур. Неврологик симптоматиканинг ўзи эса интермитирлайдиган ёки барқарор, доимий характерда бўлиши мумкин.
Бош оғриғи - босимнинг магистрал артериялари окклюзияси бўлган беморларда қайд қилинади. У тахминан беморларнинг 80 фоизида бўлади. Оғриқ аксарият чакка сохасида, баъзан бошнинг у ёки бу ярмида ёки туташ бўлади.
Бош айланиши учраши жихатидан иккинчи неврологик симптом, беморларнинг кам деганда 35 фоизида учрайди. Бу симптом вестибуляр аппарат функцияси бузилиши ва унинг узунасига кетган орқа дастаси системаси бўйича қуйида жойлашган бўлимлари билан аловасига борлиқ. Қисқа муддатга хушдан кетиш ҳодисаси кам деганда 5% ҳолларда учрайди, улар, афтидан, бош мия турсимон формациясининг ишемияси билан боғлиқ бўлса керак.
Гиперкинетик ва амниостатик синдром мияча ва ўзак қобиқ ости тугунлари оғир ва узоқ муддатга ишемия бўлган беморларда учрайди.
Талвасалар ва эпилепсиясимон тутқаноқлар аҳён-аҳёнда кузатилади. Бу ҳолатларнинг табиати аниқланмаган.
Пўстлоққа тааллуқли кўриш қобилияти бузилишлари. Бу гурухга бош мия яримшарларида, асосан энса бўлакларида қон айланиши етишмаслиги натижасида юзага келадиган кўришнинг турли-туман бузилишлари киради. Кўришнинг бундай бузилишлари 17% ни ташкил этади.
Ҳаракат бузилишлари - касалликнинг энг равшан ва оғир белгиларидан хисобланади. Неврологик бузилишлар бу формасининг умумий проценти 13,3% ни ташкил этади (А. В. Покровский бўйича). Нутқ бузилишлари бемор¬ларнинг деярли 11 фоизида учрайди. Улар ишемик учоқда жойлашуви бўйича турли-туман кўринишга эга бўлади.
Нистагм - бирмунча кўп учрайдиган неврологик симптомлардан бири хисобланади. Вертебро-базилляр системасида қон оқими бузилган беморлардагина кузати¬лади. Кўз ҳаракатининг бузилишлари нистагм сингари уч¬райди. Унда кўз соққалари ҳаракати ўзгаради, конвергенция ва аккомодация реакциялари бузилади.
Миячадан бўладиган симптомлар - асинергия, дизметрия, мушаклар дистонияси беморларнинг тахминан 8 фои¬зида учрайди (Б. В. Петровский муаллифдошлари билан).Ютиш ва фонациянинг бузилишлари (дисфагия, дизарт¬рия) 6-7% холларда кузатилади. Сезувчанликнинг бузилишлари парез бўлган томонда беморларнинг 15 фоизида кузатилади.
Вегетатив бузилишлар - кўнгил айниши, қайт қилиш, рангпарлик, брадикардия, тер ажралишининг бузилиши камроқ учрайди.
Аорта равоғи тармоқлари окклюзиясида офтальмологик симптоматика бутун кўрув анализаторининг ишемиясидан вужудга келади. Бунда куйидаги усуллардан фойдаланилади:
Периферик кўрув рецептори ҳолатини ўрганиш - офтальмоскопия - кўрув нерви ўткирлигини текшириш куйидаги тестлар бўйича ўтказилади:
- кўриш ўткирлиги;
- периметрия (кўрув майдонини аниқлаш);
- рангли периметрия;
- ёруғлик сезувчанликни аниқлаш;
- тўр парда марказий артериясини босиш;
- офтальмотонус ва кўз ичидаги суюклиқ алмашинуви.
Отоневрологик текшириш қуйидагиларни ўз ичига олади:
- ЛОР органларини кўздан кечириш;
- эшитув, вестибуляр, таъм билиш, ҳид билиш функсиясини аниқлаш;
- махсус усуллар (аудиометрия);
- махсус синамалар (калорик синама, миячага таал¬луқли айрим синамалар).
Отоневрологик симптоматика лор органлари ва уларнинг функциялари таъм, ҳид билиш, отокинетик рецеп¬ция) ҳолатини акс эттириб, бошнинг хроник ишемияси шароитларида ва аорта равоғи тармоқлари окклюзион за-рарланишининг умумий соматикасида муҳим ўрин эгаллайди.
Брахеоцефал тармоқлари зарарланган беморларни тек¬шириш вақтида бошқа томир хавзаларининг биргаликда зарарланиш симптомларига (тож артериялар, қорин аортасининг висцерал тармоқлари, оёқ, артериялари) аҳамият бериш зарур.
Текширишнинг рентген контраст усуллари. Ҳозирги вақтда брахеоцефал артерияларни рентген контраст текширишнинг қуйидаги усуллари қўлланади:
1. Катетеризацион кўкрак аортографияси. Аортанинг ҳамма бўлимлари, жумладан унинг равоғини ҳам катетерлаш 1953 йилда швед олими Сальдингер таклиф қилган методика бўйича ҳозир ҳамма жойда амалга оширилаяпти.
2. Селектив аортоартериография. Аорта равоғида катетер борлиги уни аортанинг тармоқларидан бири оғзига киритиб, сўнгра уни контрастлаш, яъни селектив артериография қилишга имкон беради. Шундай бўлишига қарамай, селектив аортоартериография учун кўрсатмалар чегараланган ва қуйидаги ҳоллардагина ўтказилиши мумкин
- брахеоцефал артерияларнинг артерио-веноз аневризмасида;
- бош магистрал артериялари интракраниал бўлимларининг зарарланганига шубха қилинганда, бу унинг охирги тармоқларини ҳам кўздан кечиришни талаб этади.
Текширишнинг супрааортал усуллари:
- каротид артериография одатда уйқу артериясида окклюзия борлигига шубха қилинганда қўлланилади, асосан унинг калла суяги ичи тармоқларини аниқлаш максад килиб олинади;
- умров ости артериографияси умров ости ва умуртқа артериясини, ўнг томондан қўлланилганда кўшимча равишда уйқу артериясини контрастлаш имконини беради;
- қўлтик артериографияси сўнгги вақтларда ўмров ости артериографиясини сиқиб чиқара бошлади, чунки қўлтик артериясини пункция қилиш техникаси осон, шунингдек артерияга Сельдингер методикаси бўйича катетер киритиш имконияти яхшидир.
Рентген контраст текширишдан кейингина брахео¬цефал томирларнинг клиник зарарланишларини аниқлаш ва хирургик тактика тўғрисидаги масалани ҳал қилиш мумкинлигини қайд қилиб ўтмок даркор.
Даволаш. Операцияга кўрсатмалар:
1. Номсиз артериянинг умуртқа, умров ости-умуртқа каротид синдромида компенсация ва субкомпенсация босқичида атеросклероз ва артериит заминида сегментар окклюзияси.
2. Экстравазал зарарланишлар, патологик эгри-бугрилик ва нуқсонларнинг ҳамма клиник формаларида компенса¬ция ва субкомпенсация босқичида.
3. Оғриқ синдроми бўлган аниқ, юзага чиққан қўл ишемиясида ва трофик бузилишлари бўлган ўмров ости син¬дромида.
4. Қўшма (комбинация қилинган) формаларида, компенсацияланган ва субкомпенсацияланган босқичларида бош магистрал артерияларидан бирида қон оқимини яхшилаш учун.
Операция қилишга монелик қиладиган ҳоллар:
1. Касалликнинг ангиоспастик формалари.
2. Компенсацияланган босқичдаги ўмров ости синдроми қўл ишемиясининг аниқ юзага чиққан белгилари бўлмаганда.
3. Касалликнинг декомпенсацияланган босқичлари.
4. Инкурабел ҳолат.
Брахиоцефал артерияларнинг окклюзион зарарланишларида операцияни танлаш:
1. Уйқу, умуртқа, ўмров ости ва номсиз артерияларидаги стенозлар, тромбозлар ва патологик эгри-бугриликлардаги реконструктив операциялар:
- артериянинг зарарланган қисмини анастомоз билан охиридан-охирига резекция ёки нуқсонни аллопротез билан алмаштириш;
- эндартерэктомия ва аллопластика билан ёки бусиз;
- юқорига кўтариладиган аортадан ўмров ости, уйқу, номсиз артерияларга аллопротез билан четлаб ўтиб (айланиб) шунтлаш;
- артерияларни, жумладан экстраторакал артерияларни бир жойдан иккинчисига кўчириш операциялари.
2. Экстравазал компрессияни бартараф қиладиган опе¬рациялар:
- қовурға резекцияси (буйин қовурғаси ёки юқорида жойлашган I қовурға);
- скаленотомия ва ўмров ости ва кичик кўкрак мушагини қирқиш;
- артериолиз.
3. Симпатик ва адренал системалардаги операциялар:
- юқори буйин симпатэктомияси (C1- С2).
- стоеллэктомия (С7),
- кўкрак симпатэктомияси (Д2- Д3),
- периартериал симпатэктомия,
- эпинефрэктомия (бир ёки икки томонлама).
Такаясу синдромида муваффақиятли чиққан биринчи реконструктив операцияни - ички уйқу артериясидан эндартерэктомияни 1953 йилда Де Бэки ўтказган. Бажарилган операциянинг кўриниши мавжуд патологияга боғлиқ А. В. Покровский фикрича, ички уйқу артериясининг кескин стенозида ёки окклюзиясида ташқи артерия тармоқлари орқали қон оқими бош мияни қон билан таъминлаш учун амалий аҳамиятга эга. Умумий уйқу артериялари носпецифик аорта-артерии билан зарарланганда танланадиган операция резекция қилиб протезлашдир. Иккала уйқу артерияси окклюзион зарарланганда бир вақтнинг ўзида бифуркацияни протезлаши бажариш мумкин.
Брахиоцефал томирлардаги реконструкти операциялардан кейин ўлим даражаси операцияга кўрсатмаларнинг тўғри аниқланганига, аралашув локализациясининг, хирург тажрибасига боғлиқ ва 1 дан 4% гача ҳолларни ташкил этади.
А.В. Покровскийнинг маълумотларига кўра елка-боғ стволи реконструкциясида қон оқимини ҳамма беморларда тиклашга муваффақ бўлинди. Айни ва қтда ўмров ост артерияси реконструкциясида беморларнинг фақат 86 фоизида у фойдали бўлди. Тикловчи операцияларнин турлари орасида энг таъсирчани протезлаш бўлди (беморларнинг 94 фоизида қон оқими тикланди), вахоланки эндартерэктомия 87%, шунтлаш 82% беморларда муваффақиятли чиққан. Ўша маълумотлар бўйича реконструктив операциялар натижалари билан брахиоцефал артерияларнинг зарарланиш этиологияси ўртасида аниқ боғлиқлик мавжуд: атеросклерозда қон оқими 93% беморлардг аорта-артериитда эса фақат 77% беморларда тикланган (А. В. Покровский, 1980). Яна шу олимнинг маълумотларига биноан йил мобайнида яхши натижалар 92,9% беморларда олинган, кейинги 5 йил мобайнида у кам миқдорда пасайган. Операциядан кейин 10 йил ўтгач яхши натижалар 77,7% ҳолларда сақланиб қолади. 14 йил ўтгандан кейин эса яшаб кетган ҳамма одамларнин 72,2% да сақданиб қолган.
Беморларни мия қон айланиши даражасига боғлиқ ҳолда босқичма- босқич реабилитация қилинади. Даволаш физкультураси, массаж, дори-дармонлар билан даволаш меҳнат қобилиятининг тезроқ тикланишига имкон беради.
 
Giyos/FORUM » DARSLARIM » Xirurgiya » O'tkir arterial trombozlar va emboliyalar
  • Страница 1 из 1
  • 1
Поиск:
Flag Counter